Iedereen kent dat wel. Zo’n moment waarop je plotseling iets beseft dat voor jou heel belangrijk is, maar voor een ander triviaal. Terwijl je zelf erg gelukkig bent met je ontdekking, kun je je blijdschap nauwelijks delen. Wij spreken van een groeistuip. Een ontworsteling aan ingesleten gewoontes die veelal aan de persoon gebonden zijn.

Zo ging ook mij onlangs een lichtje op. En wel ten aanzien van mijn zogeheten kritisch vermogen. De ontwikkeling van deze eigenschap, die ik van huis uit eerlijk gezegd niet echt heb meegekregen, is in mijn ogen essentieel voor eenieder die ooit volwassen wil worden.

Het ontbreken ervan, in combinatie met de neiging om alles wat je tegenkomt maar het voordeel van de twijfel te geven, is karakter-technisch gezien behoorlijk desastreus. De wereld is in dat geval weliswaar mooi en prachtig, maar doordat je nooit kritiek durft te leveren, verandert je zelfbeeld in dat van een bang vogeltje. En daarmee jij zelf ook. Daarnaast is het moordend voor iedere creatieve impuls.

Nou is het in mijn geval ook weer niet zo dat ik pas recentelijk kritisch om mij heen durf te kijken, maar doordat ik er nu een naam aan heb gegeven besef ik wel dat ik daar zeker vroeger moeite mee heb gehad. En zo nu en dan valt dit probleem mij heden ten dage bij een ander op.

Opmerkelijk is verder dat het mij aan zelfkritiek nooit ontbroken heeft, hetgeen het bange vogeltjes effect alleen maar versterkt.

Ter illustratie, en wellicht ter lering, volgt hier in willekeurige volgorde een aantal zaken die voor mij ooit heilig waren, maar die ik nu durf te relativeren. Het geschreven woord. Alles waar het label ‘wetenschap’ aan gehangen kan worden. Meisjes. Stripboeken van Kuifje. De muziekrecensies in de OOR. Doeken die door Pablo Picasso gesigneerd zijn. Wat de krant zegt. Wat de leraar zegt. En, natuurlijk, wat U zegt.