Er was eens … een filosoof. Deze man, bebrild en bebaard, schiep er een duivels genoegen in om zijn ideeën met verhalen te omkleden. Duivels? In ieder geval in de ogen van de schrijver, die hij tegen het lijf liep. Die laatste was, in tegenstelling tot de filosoof, juist gewoon om zijn verhalen van ideeën te voorzien.
Het stokpaardje van de filosoof was Dombo, het vliegende olifantje. En de schrijver was de klos. Dit slurfdier, zo vertelde hij de onwillige luisteraar, heeft leren vliegen met een toverveer. Maar weet U wat nou de grap is? Toververen bestaan helemaal niet! Het olifantje kon al vliegen, maar wist het niet.
Filosofie is niets anders dan dit inzicht. U heeft geen toververen nodig om de wereld te begrijpen. U kunt het zelf! Luister naar mij.
De schrijver snoof. Een mooie filosoof bent U! Geen toverveer, maar wel de wijsheid in pacht. Waar haalt U die nou weer vandaan? Mijn veertje is me lief, Mijnheer, en al zou ik zonder kunnen, dan nog wil ik het niet. Zo gezegd sloeg de schrijver snel zijn armen uit, en vloog weg, de filosoof in verbijstering achterlatend.
_mikzlog
Alsof u zelluf veren hebt gekregen, mijn beste.
Ik heb ze niet dagelijks, ik schijn elke dag een veertje te verliezen, en toch, soms, soms lijkt het ook of ik er elke dag, doch onbewust, er eentje bij krijg…!
Mooi verhaal, ook al begrijp ik de clou nog niet. Het zet in ieder geval mijn grijze cellen aan tot nadenken. Ook tot een hoop vragen: ben jij de schrijver of de filosoof? Heb jij een bril en baard (doet dat er hier toe?) En nog vele anderen … En nu ga ik weer verder met vliegen …
Duiding. Het is altijd maar weer de vraag of U dáár wat aan heeft. Het was in ieder geval zeer zeker mijn bedoeling dat dit stukje op eigen benen kon staan, dus zónder dat U zich vermoeien hoeft met dubbele bodem of verborgen laag. Uw eigen interpretatie is minstens zoveel waard als mijn uitgangspunten.
Desalniettemin een korte exegese.
Er bestaat een tamelijk bekende filosoof mét bril en baard, die onder de naam Daniel Dennett door het leven gaat. De man vertoont een verbluffende gelijkenis met Vader Abraham, maar dit terzijde. Deze filosoof maakt, in mijn ogen te onpas, gebruik van de Dombo-metafoor, met name in zijn boek Freedom evolves, waar ik me onlangs in verdiepte naar aanleiding van mijn eigen opflakkerende interesse in de kwestie van de vrije wil, zie eerdere stukjes. Waarom te onpas? Dennett gebruikt de metafoor om zijn betoog kracht bij te zetten, echter: de metafoor heeft niets met zijn betoog te maken! Hij poneert bijna terloops een heuse waarheidsclaim, en blijft zijn publiek daarmee om de oren slaan (en om de tuin leiden). Dat vind ik min.
Filosofie wordt vaak aan de hand van analogieën bedreven: een ‘vergelijkbare’ situatie wordt onderzocht, waarna het resultaat wordt teruggevoerd op het oorspronkelijke probleem. U moet eens opletten hoe vaak er wel niet voorbij wordt gegaan aan de vraag in hoeverre de onderzochte situatie überhaupt vergelijkbaar is met het te onderzoeken probleem. Dat is wat ik bedoelde met ‘ideeën omkleden met verhalen’.
De schrijver in mijn stukje weet de oplettende lezer te identificeren met Willem Jan Otten, door slechts naar mijn titel te kijken. Otten schreef ooit het schitterende essay ‘Het wonder van de losse olifanten’, met als ondertitel ‘Een rede tot de ontwikkelden onder de verachters van de christelijke religie’. Deze ondertitel is weer gebaseerd op een stuk van Friedrich Schleiermacher, een true believer. Daartegenover staat Ludwig Feuerbach, die (kort door de bocht) God als projectie van de mens ziet. De keuze voor het toverveertje is een Feuerbachiaanse draai die ik aan mijn stukje wilde meegeven.
Dat de schrijver uiteindelijk wegvliegt weerspiegelt een heel ander type vrijheid dan die waar Dennett het over heeft, namelijk de dichterlijke. Ik vond dat een mooi contrast. Daarnaast blijft er iets hangen als: ‘Zou het dan toch?’, hetgeen voor mij een essentieel levensingrediënt is, hoe nuchter ik zelf ook mag zijn.
En dan de vraag of ik schrijver dan wel filosoof ben. Op het eerste gezicht identificeer ik mij in dit stukje veel meer met de schrijver dan met de filosoof. Toch ‘omkleedt dit verhaaltje nogal wat ideeën’, hetgeen mij zelf nu weer te denken geeft.
Verrek… ik vond het gewoon een mooi logje..
Duidelijke uitleg. Net als in de (overige) wetenschap, is enige voorkennis omtrent bestaand taalgebruik en ideeen onontbeerlijk om bepaalde teksten te kunnen doorgronden (helaas). Desalniettemin staat het stukje naar mijn idee toch op zichzelf.
En nu vliegt deze Dombo z’n proefschrift weer in …