Vier­en­twin­tig uur nadat ik ge­tui­ge was van de dood van Ivan Il­jitsj reed ik naar mijn werk, en be­gluur­de ik de be­stuur­ders van de auto’s die zich net als de mijne hor­tend en sto­tend voort­be­wo­gen in een druk­ke och­tend­spits. Ik had hoe­ge­naamd niets met hen, maar was toch één van hen, en vroeg me af of zij zich net zo ont­heemd voel­den als ik, hoe­wel ik het me ei­gen­lijk niet kon voor­stel­len. Met de dood voor ogen ga je niet in de file staan. Zij, de an­de­ren, waren zich ver­moe­de­lijk niet be­wust van hun ster­fe­lijk­heid. Dat ik er stond was een fout­je.

Er be­staat geen een­za­me­re be­zig­heid dan ster­ven, en daar­om denkt men er lie­ver niet aan. Ten on­rech­te, als U het mij vraagt, want juist omdat men er te­vo­ren niet aan denkt, is het zo ont­stel­lend een­zaam voor de­geen die ermee bezig is. Ieder mens waant zich on­ster­fe­lijk tot­dat hij met zijn eigen dood ge­con­fron­teerd wordt. Hij sterft dus te­mid­den van on­ster­fe­lij­ken, te­mid­den van men­sen die tijd ge­noeg heb­ben om in de file te staan.

Den­ken aan de dood doet ech­ter leven. Elke norm blijkt be­trek­ke­lijk in het licht van de eigen ein­dig­heid. Zoals het hoort is niet zoals het moet. Waar het om gaat is wat je wilt, om ei­gen­heid. Ie­der­een is ie­mand. En de eeu­wi­ge twij­fe­laar be­staat niet: ook hij gaat dood. U heeft dus zelf de keuze: fi­le­rij­den of bloe­men pluk­ken, om eens wat te noe­men. Ik reken op U, en op een rus­ti­ge avond­spits.