De boeken in mijn kast zijn zorgvuldig ongeordend. Het alfabet heeft geen vat op hen, en zelfs naar genre wil ik ze niet schikken. Hooguit het formaat speelt een rol. Ik doe dit doelbewust ‘om de serendipiteit een kans te geven’, opdat ik ook wel eens iets vind wat ik niet zoek.

Net als bij een goed gesprek ligt de schoonheid in het dwarsverband.

Afgelopen weekend, tijdens een gemoedelijk onderons, sprak ik met een vriend over schaken en het leven. Nadat hij zijn enthousiasme voor het koningsspel niet onder stoelen of banken had gestoken betrok zijn gezicht toen het onderwerp wisselde en ik hem vroeg naar zijn geluk.

Hij leed aan de ziekte der dertigers.

Misschien kent U dat. De hoop van zijn jeugd was verdrongen door het besef dat hij inmiddels in de toekomst is beland: het kan niet alle kanten meer op. Zijn onrust werd nog eens versterkt door de vraag of dit, het hier en nu, nou alles is. Terwijl we afdaalden in zijn put schoot me wat te binnen. Ik stond op, liep naar mijn boekenkast en viste daar zonder aarzelen een reddingstouw uit.

Al regeert de chaos, ik ben nog altijd koning.

Het werkje was getiteld ‘Strategie en taktiek in het schaakspel’, en bood mij de kans om ons eerdere onderwerp weer terug te halen zonder het huidige uit de weg te gaan. Aldus mengde doctor Max Euwe, oud-wereldkampioen schaken en schrijver van het boekje, zich postuum in ons gesprek.

“De mens ziet zich onophoudelijk voor twee problemen geplaatst: Wat moet ik doen en hoe moet ik het doen? Het is mogelijk, dat in sommige gevallen een dezer problemen het ander zo sterk in belangrijkheid overtreft, dat het schijnt, of we maar met één probleem te maken hebben, maar in feite zijn toch steeds beide problemen aanwezig.”

Met deze wijsheid diagnosticeerde ik het euvel: mijn vriend is een geboren tacticus die de strategie een beetje uit het oog verloren heeft. Maar, troostte ik hem, zijn wij dat niet allemaal? Hoe vloeiend de parallel tussen schaakspel en leven zich ook laat trekken, het laatste win je niet.

Het is dus eigenlijk de kunst om op glorieuze wijze mat gezet te worden. Nou, en dát kan hij wel, die maat van mij.