Er komt een tijd dat de ervaringsmachine werkelijkheid wordt. Als U wilt kunt U erin. Een hersenspecialist rommelt wat met elektrodes aan Uw hoofd. Een vriendelijke dame vraagt of U wel lekker ligt. U knikt, en dan is het zover: de knop gaat om. De machine bepaalt Uw ervaring. Het gedachtespel is echt.
Het is niet dat U er voor een uurtje ligt. Uw lichaam wordt kunstmatig gevoed. De wereld zal U missen, want U bent uitgestapt. Voor mij bent U dood, maar U weet niet beter. U leidt het leven dat U altijd heeft gewild, want vóórdat U de ervaringsmachine in ging koos U het programma dat U op het lijf geschreven is. Iets met zon en vrijheid. En ongedroomde sex.
Zou U het doen?
Robert Nozick denkt van niet. Hij zegt dat er een verschil is tussen iets doen en ervaren dat je iets doet. De ervaring alleen bevredigt niet. Daarnaast wil iedereen iemand zijn, en dat bereik je niet door uitstappen. Boeiend vind ik zijn bewering dat wij in zo’n machine het contact ‘with any deeper reality’ verliezen. We raken van God los.
In zeker opzicht ben ik het met hem eens. De reden dat ik niet uit dit leven en in de machine zou stappen is de liefde. Ik geloof dat je daarin moet geloven, en dat het niet te simuleren valt. Vriendschap, het contact van mens tot mens, is volgens mij iets goddelijks. Ik vind de atheïstische dominee, die hier te lande door de kerk verketterd wordt, dan ook zo gek nog niet.
U bent Robert Nozick zomin als mij, en dus is het heel goed mogelijk dat U er volkomen anders over denkt. Misschien gelooft U niet in ‘meer’. Vandaar dat ik U nogmaals vraag of U het zou doen. Richt Uw antwoord tot de mens die ik ben, niet tot de ervaringsmachine waarmee U mij verwart.
Nee. Het zal zeer snel gaan vervelen.
Net alsof je hoopt het grote lot te winnen om defintief van alle geldproblemen verlost te zijn, terwijl ze dan pas echt beginnen.
De ervaringsmachine zet de wereld waarin wij leven buiten spel door direkt de weg naar Uw hersenen te bewandelen. Uw zintuigen doen niet meer mee. Wellicht heb ik het beeld van ‘zon, vrijheid en ongedroomde sex’ wat al te vlak geschetst, want ik denk dat verveling geen issue zal zijn. U kunt kiezen wat U wilt.
Laat ik het daarom eens scherper stellen: U kunt een boek leven. Er zijn heus wel boeken te verzinnen die niet vervelen. De ervaringsmachine plaatst U in het boek, het verhaal wordt Uw werkelijkheid. Me dunkt dat dat leven indrukwekkender zou kunnen zijn dan het leven dat U nu leidt.
U moet mijn vraag dan ook niet te licht opvatten. Er staat nogal wat op het spel: bestaat ons leven wel of niet slechts uit ervaring? Wie zegt dat er buiten de ervaring niets is, ontkent een noumenale wereld (en al helemaal zoiets als God) en zou daarom zo in die machine willen stappen. Lijkt me.
Wie weet, als die machine ooit uitgevonden wordt, verdeelt de mensheid zich, en storten de radicale materialisten zich er en masse in. Ben benieuwd of het hier op aarde dan gezelliger wordt.
Ongedroomde seks. Daar kan ik me niets bij voorstellen. Hoewel het wel goed klinkt. Dat wel.
Een proefrit. Mag dat?
Beste mIKe,
Uw toelichting is verrijkend, maar ik denk niet erin te zullen stappen. Zeker niet als ik jouw laatste alinea lees. Akkoord, ik heb al meerdere boeken gelezen die ik zou willen leven en die zonder meer veel indrukwekkender zijn dan mijn eigen leven. Maar ik denk niet dat ik zomaar mijn zintuigen wil uitschakelen.
Soms is het best fijn dat je zo’n keuze niet hoeft te maken.
Dan hangt het nog samen met de mate waarin de machine de werkelijkheid kan simuleren. Kan de machine, zoals u zich afvraagt, contact van mens tot mens simuleren. Wel, als wij niet meer zijn dan een conplexe verzameling samenwerkende moleculen (zie onder meer eerder en ook dit), dan zou het mogelijk moeten zijn om een volledig gesimuleerd bestaan te hebben. Dan zou er geen verschil merkbaar moeten zijn tussen een bestaan binnen of buiten de machine.
De vraag is hoe de machine bepaald hoe wij een beter bestaan ervaren dan buiten de machine. Welke scenario’s zijn daarvoor nodig, en wie stopt die in de machine?
@Lennard: Ja, het klinkt goed, en dat was ook precies de bedoeling :-) Maar proefritjes, nee, daar doen we niet aan. Het is alles of niets.
@Luc: Ik ben het met U eens, hoor. Toch blijft het erg lastig om uit te leggen waarom je er niet in zou stappen. De zintuigen worden weliswaar uitgeschakeld, maar wat ze teweeg brengen, de ervaring, blijft. Is er wel verschil?
@maarten: U legt de vinger onverbiddelijk op de zere plek. U weerlegt mijn argument kundig, en toch blijf ik mij er tegen beter weten in aan vastklampen. Ik verbaas me er zelf over. Op de een of andere manier wil ik er gewoon niet aan dat dit, ons leven, geen enkele betekenis heeft. Als een weerbarstig kind weiger ik die machine in te gaan. Het zou me eerlijk gezegd heel wat waard zijn als ik het gat in mijn argument kon dichten.
Uw slotvraag is trouwens ook bijzonder interessant: misschien kan het gesimuleerde leven wel van meer betekenis worden voorzien dan het onze. Reden te meer om die knop tóch om te draaien.
@mIKe: Misschien, maar dat is speculatie, heeft het er mee te maken dat wij in een cultuur leven waarin zelfstandigheid en individueel beoordelingsvermogen als een groot goed worden gezien. We achten het van belang om het gevoel te hebben (enige) controle te hebben over ons leven. Het omdraaien van de knop van de machine is ook het inleveren van (het gevoel van) persoonlijke vrijheid.
Welaan, wellicht zit ik al in zo’n machine en valt het me vies tegen.
@maarten: raak!
@jwl: stap eruit. (Ergo, doe het anders).
Wellicht dat het concept nog niet helemaal tot mij is doorgedrongen hoor maar volgens mij gaat zoiets toch wel heel snel vervelen, zelfs de door U genoemde ongedroomde sex.
De onbereikbaarheid van sommige dingen heeft volgens mij ook een bepaalde waarde en anders zeker al de moeite die je moet doen. Daarnaast willen ervaringen de mens nog wel eens veranderen, halverwege mocht je dan misschien zelf je gekozen programma al niet meer willen.
En wat als je tijd over hebt, schiet je program dan in herhaling?
Wil ik de betrouwbaarheid van de techniek of de mens die het in handen heeft nog achterwege laten.
Zelf zie ik nog meer in de mogelijkheid om ervaringen ongedaan te laten maken, maar ook daar zie ik al snel erg zieke toestanden optreden.
En dan, de ervaringen die ik nooit had kunnen bedenken, ok niet allen welkom, maar toch.
@maarten: Is vrijheid – of vrije wil – niet evenzeer een ervaring, en dus met de ervaringsmachine te simuleren? Of anders: bent U momenteel wel zo vrij als U denkt te zijn?
@Actiereactie: Hoe U de wereld ervaart is altijd een vertaling van hoe de wereld daadwerkelijk is: Uw zintuigen scheiden de werkelijkheid van Uw bewustzijn. Het is daarom vrijwel onmogelijk om te bewijzen dat U nu niet in een ervaringsmachine zit. Een verontrustende gedachte, als U het mij vraagt.
Wat Uw terechte opmerking over de veranderende mens betreft: Robert Nozick stelde voor om, zeg iedere twee jaar, het programma te mogen aanpassen. Even eruit, en dan weer terug. Zoiets.
Het is, in mijn ogen, ongelovelijk fout als je in zo’n machine stapt.
Jij als mens opzich heeft een taak om een bijdrage te leveren aan de maatschappij…
De keuze is naar mijn mening onrechtvaardig, omdat het alternatief weg gestoft werd door de menigte, die eigenlijk de alternatieve keuze had willen maken, maar die al weg gestoft was door de menigte.
Dat de keuze omstreden is, komt denk ik omdat je het boek zelf schrijft, je weet al wat er gebeurt. De onwaarschijnlijkheid en onverwachtheid en onzekerheid (spanningsboog) zijn verdwenen.